انواع بیمه مطابق قانون

این مقاله اختصاص داده شده به انواع بیمه مطابق قانون که زیر نظر وکلای متخصص موسسه حقوقی کیانداد گردآوری شده با ما همراه باشید.

انواع بیمه مطابق قانون

مطابق ماده 4 قانون بیمه: (موضوع بیمه ممکن است مال باشد اعم از عین یا منفعت یا هر حق مالی یا هر نوع مسئولیت حقوقی مشروط بر اینکه بیمه‌گذار به بقای آنچه بیمه می‌دهد ذینفع باشد و همچنین ممکن است بیمه برای حادثه یا خطری باشد که از وقوع آن بیمه‌گذار متضرر می‌گردد). مطابق این ماده بیمه در دو دسته کلی بیمه خسارت و بیمه اشخاص تقسیم‌بندی می‌شوند که هر کدام از آنها نیز خود دارای تقسیم‌بندی می‌باشند.

بیمه خسارت

بیمه خسارت بر اصل جبران خسارت استوار است. مطابق این اصل ذینفع بیمه در هیچ موردی نمی‌تواند بیش از خسارات وارده مبلغی دریافت کند و به این نحو بیمه موجب افزایش دارایی نمی‌شود بلکه وسیله‌ای جبرانی است.

بیمه خسارت به دو بخش عمده بیمه اموال و بیمه مسئولیت تقسیم می‌شود. بیمه خسارت تضمین کننده سطح دارایی به واسطه ترمیم کسر دارایی مثبت و پرداخت ما به ازای افزایش دارایی منفی بیمه‌گذار است. در بیمه اموال موضوع تعهد بیمه‌گر جبران خسارت وارد به اشیاء است.

بیمه اموال قدیمی‌ترین نوع بیمه است و در واقع شروع بیمه با بیمه‌های دریایی و تحول آن در قرن هفده و هجده میلادی در مورد بیمه‌های حوادث و آتش‌سوزی در زمینه این رشته از بیمه بوده است.

هدف بیمه اموال جبران خساراتی است که بیمه‌گذار مستقیماً از لطمه به اموال و دارایی خود تحمل می‌کند. از آنجا که این نوع بیمه ریسک‌های بسیاری را که متوجه اموال مختلف بیمه‌گذار است تحت پوشش قرار می‌دهد. تنوع بسیاری پیدا کرده است.

بیمه اتومبیل، هواپیما، کشتی، بیمه حمل و نقل کالا، بیمه آتش‌سوزی و بلایای طبیعی و همچنین تمام خسارات متوجه اموال مانند دزدی، خرابی ماشین‌آلات و مانند آنها، تحت شمول بیمه خسارت قرار می‌گیرد.

بیمه مسئولیت نیز بیمه‌ای است که مسئولیت مدنی بیمه‌گذار را در قبال اشخاص ثالث پوشش می‌دهد. در واقع این بیمه بدهی را که در پی ایراد خسارت به غیر بر دوش بیمه‌گذار قرار داده شده است، تأمین می‌نماید. در این مورد بیمه مسئولیت کاهش دارایی بیمه‌گذار را که از ایجاد دین حاصل شده جبران می‌کند. به همین دلیل به بیمه مسئولیت بیمه بدهی یا بیمه دارایی منفی نیز گفته می‌شود. در بیمه مسئولیت سه طرف درگیر مسائل بیمه می‌شوند.

بیمه‌گر، بیمه‌گذار و زیان‌دیده از حادثه. این رشته از بیمه نیز تنوع بسیاری دارد مانند بیمه شخص ثالث (بیمه مسئولیت اتومبیل)، هواپیما، کشتی، بیمه مسئولیت به طور کلی، بیمه مسئولیت متصدی حمل و نقل و بیمه مسئولیت کارفرما.

همانطور که گفته شد هدف بیمه‌های خسارت جبران خسارتی است که به لحاظ خطر به دارایی بیمه‌گذار وارد می‌شود، اعم از اینکه زیان مستقیماً به اموال بیمه‌گذار وارد شده و یا به طور غیرمستقیم در نتیجه ورود خسارت به مال یا جان در نتیجه مسئولیت مدنی متوجه او شده باشد. بنابراین بیمه خسارت به انواع ذیل تقسیم می‌شود:

 بیمه‌های اشیاء (اموال)

این نوع بیمه به بیمه‌گذار در برابر زیان‌های مادی ناشی از تلف، عیب و نقص یا فقدان اموال، تضمین و تأمین می‌دهد. ممکن است اموالی که در برابر حوادث بیمه می‌شوند معین باشند مانند خانه بیمه‌شده در برابر آتش‌سوزی و یا اینکه اموالی برای زمان مشخص بیمه‌شده باشند مانند کالاهای حمل شده توسط مؤسسات حمل و نقل.

از انواع این بیمه عبارتند از: بیمه‌های آتش‌سوزی، دزدی، مرگ و میر دام، خرابی ماشین‌آلات. همچنین موضوع این بیمه‌ها ممکن است اموال منقول باشد مانند خسارت وارده به بدنه وسایل نقلیه یا کالاهای حمل شده یا اموال غیرمنقول باشد مانند بیمه منازل، مغازه و مانند آن.

این نوع بیمه در واقع فقط بیمه‌گذار یا ذینفع بیمه‌نامه را که در زمان تحقق حادثه به بقای شیء بیمه‌شده علاقه‌مند باشند پوشش می‌دهد. بیمه به عنوان مثال بیمه دریایی عقدی است که به موجب آن بیمه‌گر تعهد می‌کند که خسارات و زیان‌هایی را که در طول عملیات دریایی ممکن است به طرف دیگر قرارداد وارد شود و در بیمه‌نامه به آنها اشاره شده است، تا حدود مسئولیتی که در قرارداد بیمه‌ مذکور شده است، جبران کند.

در واقع وقتی از بیمه دریایی سخن گفته می‌شود مقصود هر نوع بیمه‌ای است که به نوعی از انواع با کشتیرانی و حمل و نقل کالا یا مسافر از طریق دریا ارتباط پیدا می‌کند. در عقد بیمه دریایی بیمه‌گر یعنی بیمه کننده و بیمه‌گذار یا بیمه‌پذیر و بیمه‌نامه شامل مشخصات طرفین، موضوع بیمه، خطرات بیمه‌شده، مدت اعتبار بیمه و شرایط دیگر که مورد رضایت طرفین باشد، تصریح می‌گردد و به امضای طرفین یا نماینده ایشان خواهد رسید. بیمه دریایی بر اساس آنچه که موضوع عقد بیمه قرار می‌گیرد شامل انواع زیر است:

1- بیمه بدنه و ماشین‌آلات کشتی

2- بیمه صدمات ناشی از جنگ

3- بیمه کالاهای محموله

4- بیمه شخص ثالث

5- بیمه حق کرایه و اجاره‌بها، رهن و حقوق دیگر متعلق به کشتی.

بیمه‌های مسئولیت

این بیمه‌ها، بیمه‌گذار را در برابر دعاوی مطروحه اشخاص ثالث علیه او به دلیل زیان‌های وارده به اشخاص مذکور که در نتیجه مسئولیت مدنی را متوجه بیمه‌گذار می‌نماید، تضمین و تأمین می‌کند. همانطور که گفته شد این نوع بیمه‌ها به بیمه‌های بدهی شهرت دارد زیرا موضوع آن برعهده گرفتن بار مسئولیت برعهده بیمه‌گذار، توسط بیمه‌گر است.

مسئولیت مدنی عبارت است از مسئولیت شخصی که در اثر نقض تعهدات قانونی باعث ایراد خسارت به اشخاص ثالث شده و در نتیجه باید این خسارت را جبران نماید. به عنوان مثال مطابق ماده 12 قانون مسئولیت مدنی مصوب 7/2/1339: (کارفرمایانی که مشمول قانون کار هستند مسئول جبران خساراتی می‌باشند که از طرف کارکنان اداری یا کارگران آنها در حین انجام کار یا به مناسبت آن وارد شده است…) و مطابق ماده 13 همان قانون: (کارفرمایان مشمول ماده 12 مکلفند تمام کارگران و کارکنان اداری خود را در مقابل خسارات وارده از ناحیه آنان به اشخاص ثالث بیمه نمایند).

بیمه‌های مسئولیت شخص ثالثی را در برابر بیمه‌گذار و بیمه‌گر قرار می‌دهد یعنی زیان‌دیده‌ای که دعوی او علیه بیمه‌گذار استحقاق مطالبه خسارت را ایجاد می‌کند. برخی از بیمه‌های مسئولیت اجباری هستند مانند قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 1347 که در ماده اول آن تأکید شده:

(کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی مسئول جبران خسارات بدنی و مالی هستند که در اثر حوادث وسایل نقلیه مزبور و یا محصولات آنها به اشخاص ثالث وارد شود و مکلفند مسئولیت خود را از این جهت نزد شرکت سهامی بیمه ایران و یا یکی از مؤسسات بیمه داخلی بیمه نمایند).

مطابق تبصره یک همان ماده: (منظور از حوادث مذکور در این قانون هر گونه تصادف یا سقوط یا آتش‌سوزی یا انفجار وسایل نقلیه و نیز خساراتی است که از محمولات وسایل نقلیه مزبور به اشخاص ثالث وارد می‌شود).

مطابق ماده 6 همان قانون: (بیمه‌گر ملزم به جبران کلیه خسارات وارده به اشخاص ثالث خواهد بود. حداقل مبلغ بیمه با توجه به نوع و سایر خصوصیات نقلیه و همچنین تعرفه حق بیمه و شرایط عمومی آن با رعایت نرخ‌ها و شرایط بین‌المللی توسط شرکت سهامی بیمه ایران تعیین و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید).

بیمه‌های شخص ثالث

بیمه‌های اشخاص که خطرات احتمالی به وجود شخص بیمه‌گذار را پوشش می‌دهند. موضوع بیمه اشخاص تمامیت جسمانی شخص بیمه‌گذار است. زندگی، مرگ، خسارات جانی، بیماری و زایمان از انواع این بیمه هستند. در صورت تحقق هر یک از خطرات موضوع بیمه، بیمه‌گر موظف است مبلغ مشخصی را که در قرارداد تعیین شده، فارغ از میزان خسارت به ذینفع بیمه پرداخت نماید. به همین دلیل برخی به جای بیمه اشخاص، اصطلاح بیمه سرمایه را در این مورد به کار برده‌اند.

بیمه عمر، بیمه خسارات جانی و بیمه مکمل درمان از عمده‌ترین رشته‌های بیمه اشخاص هستند.

در بیمه عمر تعهدات بیمه‌گر وابسته به طول حیات بیمه‌گذار است. در بیمه خسارات جانی بیمه‌گر مکلف است مبلغ مشخصی را در پی تحمل خسارت جانی به بیمه‌گذار بپردازد. بیمه مکمل درمان علی‌الاصول تکمیل کننده‌ی بیمه‌های تعهدات بیمه‌گر محدود به سقف هزینه‌های صورت گرفته است و لذا طبیعت آن نزدیک به بیمه‌های خسارت است و با بیمه‌های سرمایه‌گذاری اشخاص تفاوت دارد.

قراردادهای بیمه حوادث انفرادی، خانوادگی، تحصیلی، حرفه‌ای و ورزشی و همچنین بیمه‌های عمر بیمه‌های درمانی در شمار بیمه‌هایی تلقی می‌گردد که موضوع و محور تأمین و تضمین در آن سلامتی، حیات و زندگی بیمه‌شدگان است.

از این رو در صورت ورود هر گونه آسیب یا لطمه‌ای که به جرح، نقص عضو و یا مرگ بیمه‌شده منجر گردد با توجه به بیمه‌نامه‌های مزبور شرایط مطالبه خسارت از بیمه‌گران تحقق پیدا می‌کند. بیمه‌های اشخاص به انواعی تقسیم می‌شود که در ذیل به آنها پرداخته می‌شود.

بیمه‌های زندگی (عمر)

بیمه زندگی قراردادی است که به موجب آن بیمه‌گر در ازای دریافت حق بیمه تعهد می‌کند در صورت فوت بیمه‌گذار یا حیات وی پس از زمان معین مبلغ مشخصی را به طرف قرارداد یا شخص ثالثی که توسط او تعیین شده است بپردازد. بر حسب شکل و نوع تأمین اعطایی از طرف بیمه‌گر، بیمه زندگی گاهی بیمه تشکیل سرمایه (پس‌انداز) و گاه بیمه مستمری می‌باشد. معمولاً سرمایه یا مستمری و همچنین حق بیمه مربوط به طور قطعی در بیمه‌نامه مشخص شده است.

بیمه زندگی دارای انواعی است که به آن اشاره می‌شود.

بیمه در صورت فوت

در این نوع بیمه، بیمه‌گر مکلف است مبلغ مقرر را در صورت فوت بیمه‌شده بپردازد. خود این بیمه به انواع ذیل تقسیم می‌شود:

بیمه عمر کامل

که تضمین می‌کند در زمان فوت بیمه‌شده صرف‌نظر از مدت حیات وی، سرمایه مقرر در قرارداد به ذینفع بیمه توسط بیمه‌گر پرداخت شود. چنانچه بیمه‌شده طرف قرارداد تعهد کند حق بیمه‌ها را در تمام مدت عمر خود بپردازد بیمه زندگی کامل با حق بیمه مادام‌العمر است. اما در صورتی که بیمه‌شده طرف قرارداد فقط تعهد نماید که حق بیمه‌ها را تا زمان بازنشستگی خود بپردازد بیمه زندگی کامل با حق بیمه موقت است.

بیمه موقت

که در آن بیمه‌گر به شرطی متعهد پرداخت سرمایه مقرر خواهد بود که فوت شده تا زمان معین در قید حیات باشد. این نوع بیمه غالباً مورد درخواست اشخاصی است که موقتاً در معرض خطرات خاص هستند.

بیمه زندگی

که در آن بیمه‌گر متعهد پرداخت سرمایه‌ی پیش‌بینی شده به ذینفع معین در صورت فوت بیمه‌گذار نیست مگر در صورتی که شخص مذکور (ذینفع) در زمان فوت بیمه‌شده در حیات باشد. بنابراین مرگ زودرس ذینفع، بیمه‌گر را از تعهد بری می‌کند. بدیهی است قیمت این نوع بیمه بر اساس سن بیمه‌گذار و ذینفع است.

بیمه‌های به شرط حیات

در این نوع بیمه‌ها در صورتی بیمه‌گر ملزم به پرداخت مبلغ مندرج در قرارداد می‌شود که در پایان قرارداد بیمه‌گذار (بیمه‌شده) کماکان در حیات باشد.

بیمه‌های مختلط در یک قرارداد

ترکیبی از یک بیمه به شرط فوت و یک بیمه به شرط حیات در مورد یک شخص، تشکیل بیمه مختلط را می‌دهد. مثلاً بیمه‌گر تعهد می‌کند سرمایه مقرر قرارداد را در صورت فوت بیمه‌گذار (بیمه‌شده) قبل از پایان مدت قرارداد یا پس از پایان مدت قرارداد در صورت حیات به بیمه‌شده بپردازد.

بیمه‌های حوادث بدنی

این قراردادها بیمه‌گر را به پرداخت مبلغ معین در صورت حادثه بدنی وارد بر بیمه‌شده طی مدت تضمین که نتیجه آن ناتوانی یا ازکارافتادگی دائم کلی یا جرئی یا ازکارافتادگی موقت یا حتی فوت بیمه‌شده است ملزم می‌نماید. قراردادهای مزبور می‌تواند به صورت جنبی هزینه‌های پزشکی و دارویی ناشی از حادثه را پوشش دهد لذا برای این بخش یک بیمه خسارتی ایجاد می‌کند.

بیمه حوادث بدنی زمانی که انفرادی تنظیم می‌شود موسوم به حادثه انفرادی است و زمانی که منظور از آن تضمین تمامی اعضای یک گروه در برابر نتایج مثلاً حوادث ورزشی باشد، خصوصیت جمعی (گروهی) پیدا می‌کند. منظور از حادثه بدنی صدمه عضو در اثر عمل ناگهانی و قهری عامل خارجی و مستقل از اراده بیمه‌شده یا ذینفع است.

خارجی بودن علت حادثه آن را از بیماری که یک فرآیند بیماری‌شناسی داخلی محسوب می‌شود، جدا می‌کند. لیکن صدمه، خود ممکن است در صورتی که علت آن خارجی است، داخلی باشد. یعنی صدمه را اعضای داخلی و به طور کلی بدن انسان لطمه وارد آورده باشد. بدیهی است که بیمه‌شده یا ذینفع عهده‌دار اثبات این مطلب است که حادثه مورد ادعا خصوصیات ذکر شده را دارا می‌باشد.

بیمه‌های بیماری

در عرف امروزی این نوع بیمه‌ها ازکارافتادگی موقت در اثر بیماری بیمه‌شده را تضمین می‌کند. بیمه‌گر تعهد می‌نماید در صورت ازکارافتادگی شخص مزبور مبالغ مقرر در قرارداد را به او بپردازد و تمام یا بخشی از هزینه‌های پزشکی و دارویی ضروری به لحاظ تحقق خطر را مسترد کند این بیمه‌ها ممکن است جدا از یک بیمه در برابر حوادث یا الحاقی به آن تنظیم شود.

در بیمه اشخاص در موردی که ازکارافتادگی موقت را پوشش می‌دهد مبالغ پیش‌بینی شده مستقل از موضوع خسارت معین گردیده است. اما بیمه در برابر بیماری یک بیمه خسارتی است، در موردی که موضوع آن فقط استرداد هزینه‌های پزشکی و دارویی باشد.

این بیمه ممکن است شخص بیمه‌شده یا اشخاص ثالث به ویژه اعضای خانواده وی را پوشش دهد. همچنین ممکن است بیمه مزبور به صورت جمعی توسط یک کارفرما به نفع کارگران و کارمندان، در تکمیل بیمه‌های اجتماعی تنظیم شود.

تعریف عقد بیمه و اوصاف حقوقی آن

بیمه یک عقد و قرارداد است بیمه را جزء عقود معین محسوب می‌کنیم زیرا نام و شرایط آن در قانون به صراحت آمده است. (قانون بیمه مصوب 7/2/1316)

این عقد بین شخص حقیقی و حقوقی (بیمه‌گذار) و شرکت بیمه (بیمه‌گر) منعقد می‌شود. این عقد دارای اوصافی است، از جمله اینکه:

1- عقد بیمه عقدی تشریفاتی است. زیرا قرارداد بیمه به صورت کتبی منعقد می‌گردد. به همین دلیل است که برخلاف نظر برخی نویسندگان باید آن را از شمار عقود غیرتشریفاتی خارج نماییم. در قسمت بیمه‌نامه در این مورد بیشتر توضیح خواهیم داد.

2- بیمه عقدی لازم است. یعنی تنها در مواد قانونی که به آنها خواهیم پرداخت امکان انحلال عقد بیمه وجود دارد و اصل بر لزوم آن است.

3- بیمه عقدی معوض است. یعنی هر یک بیمه‌گر و بیمه‌گذار تعهداتی را در مقابل یکدیگر می‌پذیرند. به عبارت دیگر ریسک موضوع بیمه، پرداخت حق بیمه و پوشش ریسک موضوع بیمه در عقد بیمه تعهد می‌شود.

4- بیمه عقدی غیرمجانی است. در عقد بیمه نیت لطف و بین طرفین عقد وجود ندارد و هر یک به دنبال کسب منفعت خود هستند. بیمه‌گذار همواره باید مبلغی بابت ما به ازای تضمینی که از بیمه‌گر دریافت می‌کند تحت عنوان حق بیمه پرداخت نماید.

5- بیمه عقدی است استمراری که آثار خود را در طی زمان می‌گسترد. مدت عقد بیمه می‌تواند طولانی باشد یا برای مدت کوتاهی مانند زمان یک سفر هوایی ولی در هر مورد اثر عقد برای مدتی پس از انعقاد قرارداد بیمه یا زمان معین دیگر است و به همین دلیل است که بیمه را عقدی استمراری می‌دانیم.

6- بیمه عقدی الحاقی و تحمیلی است. علت الحاقی شمرده شدن عقد بیمه آن است که قرارداد قبلاً بیمه‌گر تهیه و چاپ شده و بیمه‌گذار به قرارداد از پیش تعیین شده بدون اینکه بحثی راجع به شرایط حقوقی آن کرده باشد و تنها با پر کردن جاهای خالی فرم ملحق می‌شود به همین دلیل گفته می‌شود که بیمه عقدی تحمیلی است یعنی شرایط آن از طرف بیمه‌گر بر بیمه‌گذار تحمیل می‌شود. این موضوع تشریفاتی بودن عقد بیمه را نیز به نوعی توجیه می‌کند زیرا همین تشریفات موجب تحمیلی شدن عقد بیمه می‌شود.

بیمه‌نامه و شرایط آن

مطابق ماده 2 قانون بیمه مصوب 7/2/1316: (عقد بیمه و شرایط آن باید به موجب سند کتبی باشد و سند مزبور موسوم به بیمه‌نامه خواهد بود).

این موضوع در واقع سبب می‌شود تا عقد بیمه عقدی تشریفاتی باشد زیرا به نظر می‌رسد قانونگذار با آوردن لفظ (باید) قانونی امری را مورد نظر داشته است. مطابق ماده 3 همان قانون: (در بیمه‌نامه باید امور ذیل به طور صریح قید شود:

1- تاریخ انعقاد قرارداد 2- اسم بیمه‌گر و بیمه‌گذار 3- موضوع بیمه 4- حادثه یا خطری که عقد بیمه به مناسبت آن به عمل آمده است 5- ابتدا و انتهای بیمه 6- حق بیمه 7- میزان تعهد بیمه‌گر در صورت وقوع حادثه)

موضوع عقد بیمه

ماده 4 قانون بیمه مذکور داشته: (موضوع بیمه ممکن است مال باشد اعم از عین یا منفعت یا هر حق مالی یا هر نوع مسئولیت حقوقی مشروط بر اینکه بیمه‌گذار به بقای آنچه بیمه می‌دهد ذینفع باشد و همچنین ممکن است بیمه برای حادثه یا خطری باشد که از وقوع آن بیمه‌گذار متضرر می‌گردد).

در قسمت‌های گذشته راجع به انواع موضوع بیمه به طور مبثوت توضیح داده شد.

بیمه‌گذار

بیمه‌گذار شخصی است که بیمه‌گر به نفع او تعهد می‌نماید و خسارت وارد شده به او را جبران می‌کند. مطابق ماده 5 قانون بیمه، بیمه‌گذار ممکن است اصیل باشد یعنی خودش طرف بیمه قرار گیرد و یا اینکه یکی از عناوین قانونی مانند نمایندگی صاحب مال یا شخص ذینفع را داشته باشد و یا اینکه مسئولیت حفظ مال مورد بیمه را از طرف صاحب آن مال داشته باشد.

البته هر کسی که بیمه می‌دهد اصل بر این است که بیمه متعلق به خود اوست مگر آنکه در بیمه‌نامه تصریح شده باشد که مربوط به دیگری است ولی در بیمه حمل و نقل ممکن است بیمه‌نامه بدون ذکر اسم و به نام حامل تنظیم شود. به عنوان مثال در آیین‌نامه اجرایی قانون مؤسسات حمل و نقل تعمیرگاه‌ها و گاراژهای عمومی مصوب 25/4/1345 مقرراتی در زمینه حمل و نقل مسافر آورده شده است.

مطابق این آیین‌نامه متصدی حمل و نقل مسئول کلیه خساراتی است که در اثر تقصیر یا غفلت او به مسافر وارد می‌شود مگر اینکه حادثه بر اثر قوه قاهره باشد یا ناشی از عمل خود مسافر باشد به همین دلیل آیین‌نامه بنگاه مسافربری را مکلف به بیمه مسافران خود کرده است. در اینجا بنگاه مسافربری، بیمه‌گذار محسوب می‌شود که خود اصیل محسوب می‌شود. منتها اگر حق‌العمل کار یعنی کسی که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معاملاتی انجام می‌‌دهد و در برابر آن حق‌العملی دریافت می‌کند

به دستور آمر مطابق ماده 360 قانون تجارت مصوب 13/2/1311 اموالی را که برای معامله به او سپرده شده، بیمه نماید، در این صورت چنین بیمه‌ای از طرف کسی است که مالی از طرف صاحب اصلی آن در دست او بوده و وی مکلف به بیمه کردن آن مال شده است.

طلبکار نیز می‌تواند مالی را که نزد او وثیقه یا رهن است، بیمه دهد در این صورت هرگاه حادثه‌ای نسبت به مال مزبور رخ دهد از خساراتی که بیمه‌گر باید بپردازد تا میزان آنچه را که بیمه‌گر در تاریخ وقوع حادثه طلبکار است به شخص او و بقیه به صاحب مال تعلق خواهد گرفت (ماده 7 قانون بیمه).

همچنین در صورتی که مالی بیمه شده باشد در مدتی که بیمه باقی است نمی‌توان همان مال را به نفع همان شخص و نسبت به همان خطر، مجدداً بیمه نمود (ماده 8 قانون بیمه).

در صورتی که مالی به کمتر از قیمت بیمه شده باشد نسبت به بقیه قیمت آن می‌توان آن را بیمه نمود و در این صورت هر یک از بیمه‌گذاران به نسبت مبلغی از مال که بیمه کرده است مسئول خواهد بود و همچنین در صورتی که مال به کمتر از قیمت واقعی بیمه شده باشد، بیمه‌گر فقط به تناسب مبالغی که بیمه کرده است با قیمت واقعی مال، مسئول خسارت خواهد بود (مواد 9 و 10 قانون بیمه).

بیمه‌گر و مسئولیت‌های وی

بیمه‌گر شخصی است که تعهد جبران خسارت را در بیمه می‌نماید. مطابق ماده 19 قانون بیمه (مسئولیت بیمه‌گر عبارت است از تفاوت قیمت مال بیمه‌شده بلافاصله قبل از وقوع حادثه با قیمت باقیمانده‌ی آن بلافاصله بعد از حادثه. خسارت حاصله به پول نقد پرداخت خواهد شد مگر اینکه حق تعمیر و یا عوض برای بیمه‌گر در سند بیمه پیش‌بینی شده باشد در این صورت بیمه‌گر ملزم است موضوع بیمه را در مدتی که عرفاً کمتر از آن نمی‌شود تعمیر کرده یا عوض را تهیه و تحویل نماید.

در هر صورت حداکثر مسئولیت بیمه‌گر از مبلغ بیمه‌شده تجاوز نخواهد کرد (منظور از عوض در این ماده مالی است که در ازای مال تلف شده به صاحب مال داده می‌شود). همچنین بیمه‌گر مسئول خساراتی که از عیب ذاتی مال ایجاد می‌شود نیست مگر آنکه در بیمه‌نامه شرط خلاف شده باشد (ماده 20 قانون بیمه) این موضوع در مواردی حاصل می‌شود که کالای مورد بیمه از ابتدا معیوب بوده باشد.

همچنین بیمه‌گر مسئول خسارات ناشی از تقصیر بیمه‌گذار یا نمایندگان او نخواهد بود و بیمه‌گذار نیز موظف است برای جلوگیری از خسارت، مراقبتی را که عادتاً هر کسی از مال خود می‌نماید نسبت به موضوع بیمه نماید (مواد 14 و 45 قانون بیمه) مسئولیت بیمه‌گر در انواع بیمه‌ها به شرح ذیل است:

الف) خسارات وارده از حریق که بیمه‌گر مسئول آن است عبارت است:

1- از خسارت وارد به موضوع بیمه از حریق اگرچه حریق در نزدیکی آن واقع شده باشد.

2- تلف شدن یا معیوب شدن مال در موقع نجات دادن آن از حریق

3- خسارت وارده به اموال بیمه‌شده در نتیجه خراب کردن کلی یا جزئی بنا برای جلوگیری از سرایت با توسعه حریق

ب) در بیمه‌های خسارت به این طریق حساب می‌شود:

1- در بیمه حمل و نقل قیمت مال در مقصد

2- در بیمه منافعی که متوقف بر امری است منافعی که در صورت پیشرفت کار عاید بیمه‌گذار می‌شود.

3- در بیمه محصول زراعتی قیمت آن در سر خرمن و موقع برداشت محصول برای تعیین میزان واقعی خسارت مخارج و حق‌الزحمه که در صورت عدم وقوع حادثه به مال تعلق می‌گرفت از اصل قیمت کسر خواهد شد و در هر صورت میزان خسارت از قیمت معینه در بیمه‌نامه تجاوز نخواهد کرد.

ج) در بیمه عمر یا نقص یا شکستن عضوی از اعضای بدن مبلغ پرداختی بعد از مرگ یا نقصان عضو به طور قطع در موقع عقد بیمه بین طرفین معین شود. همچنین باید توجه داشت که مطابق ماده 28 قانون بیمه بیمه‌گر مسئولیت خسارات ناشی از جنگ و شورش نخواهد بود مگر آنکه خلاف آن در بیمه‌نامه شرط خواهد شد.

فسخ یا بطلان عقد بیمه

فسخ عبارت است از اینکه یکی از طرفین قرارداد آن را با اراده خود به هم بزند. قرارداد فسخ شده از زمان فسخ به بعد فاقد اثر است ولی قبل از فسخ صحیح می‌باشد.

بطلان نیز عبارت است از مخالفت عقد با یکی از مقررات قانونی به نحوی که عقد را از اعتبار بیندازد. عقد باطل اصولاً در عالم اعتبار و حقوق شکل نگرفته است. یعنی عقد باطل اصلاً به وجود نیامده و موجودیتی ندارد.

مطابق ماده 11 قانون بیمه (چنانچه بیمه‌گذار یا نماینده او به قصد تقلب مالی را اضافه بر قیمت عادله در موقع قرارداد عقد، بیمه داده باشند عقد بیمه باطل و حق بیمه دریافتی قابل استرداد نیست (همچنین در صورتی که بیمه‌گذار عمدتاً اظهارات کذبی بنماید به طوری که موضوع خطر را تغییر دهد یا از اهمیت آن در نظر بیمه‌گر بکاهد، عقد بیمه باطل خواهد بود (ماده 12 همان قانون).

همچنین مطابق ماده 13 همان قانون از خودداری از اظهار مطالب یا اظهارات خلاف واقع از روی عمد نباشد عقد بیمه باطل نمی‌شود منتها در این صورت بیمه‌گر حق فسخ قرارداد بیمه را خواهد داشت در صورتی که بیمه‌گذار فوت کند یا موضوع بیمه به دیگری منتقل گردد.

اگر ورثه یا منتقل‌علیه (کسی که مال به او منتقل شده است) کلیه تعهداتی را که به موجب قرارداد به عهده بیمه‌گذار بوده است در مقابل بیمه‌گر اجرا کند، عقد بیمه به نفع ورثه یا منتقل‌‌علیه به اعتبار خود باقی می‌ماند منتها هر یک از بیمه‌گر یا ورثه یا منتقل‌علیه حق فسخ آن را خواهند داشت (ماده 17 قانون بیمه).

همچنین در صورتی که معلوم شود خطری که برای آن بیمه به عمل آمده قبل از عقد قرارداد واقع شده بوده است قرارداد بیمه باطل و بلااثر خواهد بود (ماده 18 همان قانون) در صورت ورشکستگی بیمه‌گر نیز بیمه‌گذار حق فسخ قرارداد بیمه را خواهد داشت (ماده 38 قانون بیمه).

مخاطب گرامی اگر هرگونه سوالی در مورد بیمه داشته باشید می‌توانید به صورت مستقیم با وکیل بیمه مؤسسه حقوقی کیانداد و یا از طریق تماس با ما یا صفحه پرسش و پاسخ با وکلای تهران و شهرستانها در ارتباط بوده و تماس حاصل فرمایید.