شرایط گذشت اولیاء دم چیست؟

شرایط گذشت اولیاء دم به این گونه است که:

• صاحبان حق قصاص در هر زمانی تا قبل از اجرای حکم قصاص می‌توانند قاتل را ببخشند، اما بعد از گذشت، دیگر امکان بازگشت از آن وجود ندارد و در صورتی که اولیای دم، قاتل را بکشند، خود نیز قاتل محسوب می‌شوند.
• اگر مقتول پیش از مرگ خود قاتل را عفو کرده باشد، اولیای دم او دیگر نمی‌توانند قاتل را قصاص کنند، چرا که این حق از آنِ مقتول بوده که با بخشش خود پیش از مرگش، حق قصاص را از بین خواهد برد.
• گذشت باید منجز باشد، یعنی معلق به تحقق هیچ شرطی نباشد. برای مثال اگر پدر مقتول بگوید در صورتی قاتل را می‌بخشم که فلان کار را انجام دهد، به این بخشش ترتیب اثر داده نخواهد شد.
• گذشت از قصاص ممکن است مجانی باشد یا در ازای گرفتن دیه یا کمتر یا بیشتر از آن باشد که در این حالت به آن مصالحه (سازش) گفته می‌شود.
• چنانچه مقتول بدهی داشته باشد، و ارث باقیمانده از او برای پرداخت بدهی کافی نباشد، ورثه نمی‌توانند بدون پرداخت یا تضمین بدهی‌های وی، به‌ طور مجانی قاتل را ببخشند و اگر چنین کنند، مکلفند دیون متوفی را از اموال خود پرداخت نمایند.

شرایط گذشت اولیاء دم نابالغ چیست؟

قصاص نفس، مجازات قتل عمد است که منتهی به سلب حیات مجرم می‌شود. چنانچه ولی‌دم به سن بلوغ نرسیده باشد. ولی‌ صغیر یا نابالغ دو راه پیش روی خوددارد:

الف) می‌تواند با رعایت مصلحت صغیر، از میان گزینه‌های قصاص، مصالحه (سازش) یا گذشت، یکی را انتخاب کند.

ب) می‌تواند هیچ تصمیمی نگیرد و تصمیم‌گیری را به بعد از بالغ شدن صغیر واگذار کند تا خود وی در این مورد تصمیم را بگیرد.

در فرضی که بعضی از اولیای دم، کبیر و عاقل و خواهان قصاص باشند، می‌توانند مرتکب را قصاص کنند، اما در صورتی که ولی صغیر یا مجنون (دیوانه)، خواهان پرداخت سهم دیه آنها باشد، باید مطابق خواست او عمل کنند.

اما در صورتی که ولی‌دمی که صغیر یا مجنون است، ولی و سرپرستی نداشته باشد یا ولی او شناخته نشود یا به او دسترسی نباشد، بر اساس ماده ۳۵۶ قانون مجازات اسلامی، در این مواقع، ولی او مقام رهبری است.

 رئیس قوه قضاییه با استیذان (اجازه خواستن) از مقام رهبری و در صورت موافقت ایشان، اختیار آن را به دادستان‌های مربوط واگذار می‌کند.