انواع حکم

حکم اعلامی و حکم تأسیسی چیست؟

آرای دادگاه‌ها از نظر اعلام حق سابق و یا تأسیس وضعیت جدید به دو دسته حکم‌ اعلامی و حکم‌ تأسیسی تقسیم می‌شوند. در ادامه انواع حکم‌ هارا توضیح می‌دهیم.

حکم اعلامی

حکم‌ دادگاه معمولاً وضعیت حقوقی جدیدی را ایجاد نمی‌کند بلکه وضعیتی که در گذشته وجود داشته، به موجب آن مشخص و اعلام و آثار قانونی در محدوده‌ی خواسته‌ی خواهان بر آن مترتب (ثابت) می‌شود. به همین دلیل به این احکام، احکام اعلامی گفته می‌شود.

مثلاً حکمی که بر اساس آن خوانده، محکوم به پرداخت مبلغی بابت بدهی می‌شود، به موجب آن بدهی که در گذشته وجود داشته مشخص و اعلام و آثار قانونی لازم که الزام مدیون و بدهکار به پرداخت است بر آن مترتب می‌شود.

چنین حکمی خوانده را مدیون و بدهکار نمی‌کند، بلکه بدهی او را که پیش از صدور حکم وجود داشته مشخص و اعلام می‌نماید.

برخی احکام اعلامی عبارتند از: حکم رفع تصرف عدوانی، حکم الزام به انجام تشریفات تنظیم سند رسمی انتقال، حکم تخلیه‌ی ید و…

حکم تأسیسی

هرگاه احکامی از سوی دادگاه صادر ‌شود که با صدور آن‌ها وضعیت حقوقی جدیدی به‌وجود ‌آید، به این احکام تأسیسی گفته می‌شود.

• مثلاً حکمی که بر اساس آن ورشکستگی تاجر اعلام می‌شود و بهحکم‌ورشکستگی معروف است، با صدور ان وضعیت حقوقی جدیدی برای تاجر تأسیس می‌شود که همان ورشکستگی است.
• احکامی مانند حکم‌حجر (بازداشتن کسی از تصرف در اموال خویش از سوی دادگاه) و حکم‌طلاق نیز احکام تأسیسی هستند، در حالی که هیچ یک از دو حکم، حکم‌تأسیسی شمرده نمی‌شوند.
• بر اساس قسمت اول ماده 70 قانون امور حسبی «اثر حجر از تاریخ قطعیت حکم مترتب (ثابت) می‌شود». 

اما بر اساس قسمت آخر این ماده «… اگر ثابت شود که علت حجر قبل از تاریخ حجر وجود داشته اثر حجر از تاریخ وجود علت حجر مترتب (ثابت) می‌شود».

بنابراین بر خلاف حکم‌ورشکستگی که وضعیت جدیدی به وجود می‌آید که از وضعیت توقف کاملاً متمایز است، با صدور حکم‌حجر وضعیتی متفاوت از وضعیتی که از تاریخ علت حجر وجود داشته به وجود نمی‌آید.

• حکم‌طلاق نیز وضعیت مشابهی دارد. با صدور حکم‌طلاق وضعیت جدیدی به وجود نمی‌آید، بلکه صیغه طلاق، در صورت اصرار زوجه (زن) به این امر باید جاری و رسماً به ثبت برسد. بنابراین وضعیت جدید ،الزاماً با حکم دادگاه به وجود نمی‌آید، بلکه با جاری شدن احتمالی صیغه طلاق و جدایی به وجود می‌آید.

خواننده گرامی می‌توانید برای مشاوره تخصصی در خصوص سیاهه جهیزیه با وکیل طلاق موسسه حقوقی کیانداد مشاوره نمایید.

در پایان کاربران عزیز اگر هر گونه سوالی داشته باشید، می توانید از طریق تماس با ما یا صفحه پرسش و پاسخ با وکلای تهران و شهرستانها در ارتباط باشید.